دینام خودرو از یک پوسته فلزی، دوعدد بالشتک، آرمیچر، بوش، کلکتور، فولی و چند قطعه زغال تشکیل شده‌است و معمولا در کنار موتور زیر پمپ هیدرولیک توسط یک تسمه شیاری در مدار چرخش موتور قرار می‌گیرد. داخل دینام خودرو، روتور که یکی از اجزای تشکیل‌دهنده دینام خودرو است، درون یک میدان مغناطیسی می‌چرخد و جریان برق تولید می‌کند. باید بدانید که هدف اصلی دینام تولید جریان مستقیم برای شارژ باتری خودرو و تامین انرژی جریان الکتریکی مورد نیاز یک خودرو است.
اجزای تشکیل‌دهنده دینام خودرو عبارتند از:
در ادامه به بررسی هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده دینام ماشین خواهیم پرداخت.
استاتور: استاتور یا بالشتک از دو بخش سیم‌پیچ و هسته تشکیل شده است.
روتور: قلب اصلی دینام است که به آن آرمیچر نیز گفته می‌شود و در مرکز استاتور دور محور خود می‌چرخد. وظیفه روتور تولید انرژی مغناطیسی برای دینام خودرو است.
آفتامات: نام دیگر آن رگلاتور است و وظیفه نظارت بر جریان الکتریکی ورودی به آمیچر را دارد. درواقع آفتامات با کنترل جریان ورودی آرمیچر بر روی توان خروجی دینام تاثیر می‌گذارد.
دیود: وظیفه یک‌سو کردن جریان بین باتری و دینام را بر‌عهده دارد.
جاروبک: برای این‌که ارتباط الکتریکی با موتور باقی بماند، تعدادی جاروبک در دینام خودرو تعبیه شده‌است.
بهتراست هربار که روغن موتور را تعویض می‌کنید، زمانی را به تست تسمه دینام خودرو اختصاص دهید. در خودروهای به‌روز دیگر اثری از دینام وجود ندارد و قطعه‌ای پیشرفته‌تر به نام آلترناتور (Alternator) جایگزین آن شده‌است. دینام‌های قدیمی در دورهای پایین موتور خودرو توانایی تولید مقدار جریان برق موردنیاز اتومبیل و شارژ باتری را به‌طور کامل ندارند و چنانچه خودرویی مدت‌زمان طولانی به‌طور درجا کار کند، از لحاظ برقی دچار کمبود می‌شود. در دینام‌های الترناتور این مشکل حل شده و به‌همین‌علت در حالت کارکرد درجا خودرو، مشکل شارژ باتری خودرو تا حدود زیادی از بین رفته‌است.
در دینام‌های قدیمی یا جریان مستقیم، آهن‌رباها به بدنه دینام متصل بودند و سیم‌پیچ‌های تولید جریان در حوزه مغناطیسی حرکت می‌کردند، اما در دینام‌های آلترناتور آهن‌ربا می‌چرخد و سیم‌پیچ‌های تولید جریان ثابت هستند؛ به‌همین‌علت در دینام‌های الترناتور مشکل ناتوانی در دورهای پایین یا کارکرد درجا، تا حد زیادی رفع شده‌است.
علائم خرابی دینام خودرو و بررسی علائم آن
شاید بسیاری تصور کنند که برق خودرو از باتری تامین می‌شود، اما باید گفت که باتری تنها برای روشن کردن خودرو و درواقع استارت زدن استفاده می‌شود یا در هنگام خاموش بودن خودرو برق را تامین می‌کند. یکی دیگر از کاربردهای دینام خودرو شارژ کردن کامل باتری خودرو است و برای این‌که خودرو روشن شود و شما بتوانید استارت بزنید، نیروی لازم و کافی را به باتری می‌رساند. پس اگر این قطعه حیاتی دچار مشکل یا خرابی شود تمام قسمت‌های متصل به برق هم در عملکرد خود دچار مشکل می‌شوند؛ همچنین امکان دارد خرابی دیگر قطعات باعث مشکل در دینام خودرو شود؛ زیرا دینام خودرو به اکثر قطعات متصل است.
یکی از ابتدایی‌ترین علائم خرابی دینام خودرو را می‌توان در پشت‌آمپر خودرو جستجو کرد. زمانی‌که بر روی داشبورد چراغ کوچکی که اغلب شبیه به یک باتری است روشن شود، خبر از خرابی دینام می‌دهد. درواقع اکثر مالکین خودرو روشن شدن این چراغ را دلیل بر تمام شدن باتری می‌دانند، حال آن‌که می‌تواند نشانه خرابی دینام خودرو باشد. چراغ باتری شکل که در برخی از خودروها به‌صورت ALT یا GEN نشان داده می‌شود به کامپیوتری که میزان جریان خروجی از دینام را بررسی می‌کند متصل است. در صورت روشن شدن این چراغ بهتر است به یک مکانیک ماهر مراجعه کنید و این مشکل را به تعویق نیندازید تا متحمل هزینه‌های بیشتری برای تعمیر خودرو نشوید.
دلایل خرابی دینام خودرو
خرابی های دینام خودرو می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که برخی از آنها عبارتند از:
از بین رفتن زغال دینام که با تعویض آن می‌توان می‌توان مشکل را برطرف کرد.
گیرپاچ کردن بلبرینگ‌های دو سر دینام یا خرابی آنها.
سوختن سیم‌پیچ داخلی دینام که در این صورت را باید قید دینام را زده و آن را تعویض کنید.
جدا شدن سیم‌پیچ دینام و اتصال آن به روتور در اثر گرما.
خراب شدن آفتامات دینام.
علائم خرابی دینام خودرو
پس از آشنایی مختصر با دینام خودرو و نحوه عملکرد آن، حال زمان آن فرا رسیده تا با نحوه تشخیص خرابی دینام خودرو آشنا شوید.
1. استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته
استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته که ناشی از اصطکاک فولی و تسمه و در نتیجه داغ شدن تسمه، یکی از علائم خرابی دینام خودرو است. در نظر داشته باشید دینام خودرو داغ ولتاژ بالاتری تولید می‌کند و منجر به آسیب به سایر قطعات خودرو می‌شود.
جریان برق تولید شده توسط دینام خودرو به وسیله سیم‌های بلند و کوتاه منتقل می‌شوند. هر مشکلی در رابطه با سیم‌ها یا اتصالات، می‌تواند جریان برق را کم یا به کلی قطع کند. در صورت وجود مشکل در سیم‌ها و اتصالات، گاهی اوقات چراغ‌ها پرنورتر می‌شوند، چون دینام خودرو برق بیشتری تولید می‌کند تا بر مشکل غلبه کند. در این حالت، بوی سیم داغ شده هم استشمام می‌شود.
2. شنیده شدن صدای جیرجیر نشانی بر خرابی دینام
یکی از دلایل خرابی دینام ناشی از تراز نبودن فولی دینام خودرو با تسمه یا فرسودگی بوش‌ها و یاتاقان‌ها است. درصورتی‌که اتصالات شل یا قطع شده باشند، باید همه موارد مربوط به دینام خودرو را چک کنید.
3. شل بودن، پوسیدگی، خوردگی یا سفت بودن تسمه دینام خودرو
یکی دیگر از نشانه های خرابی دینام خوردگی تسمه تایم دینام خودرو است. همان‌طور که در مقاله اشاره کردیم خودرو به یکباره و ناگهانی مشکل را بروز نمی‌دهد و در ابتدا سعی می‌کند با هشدارهایی راننده را متوجه مشکل و خرابی کند تا شخص فرصت داشته باشد در کوتاه‌ترین زمان به تعمیرگاه برود تا دچار مشکل خاصی نشود.
با مشاهده علائم خرابی دینام شما می‌توانید دررفتگی یا پاره شدن تسمه را هم چک کنید تا مطمئن شوید که مشکل از تسمه است یا دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام نمی‌دهد، اگر تسمه دچار خوردگی یا پوسیدگی شده باشد، بهتر است اقدام به تعویض آن کنید؛ زیرا علائم بالا در آینده مطمئنا برای خودرو مشکلاتی را به‌همراه خواهد داشت.
مورد دیگری که باید بررسی کنید تا از عملکرد خوب دینام خودرو مطمئن شوید، سفت یا شل بودن بیش از اندازه تسمه است که هر دو این موارد به نوعی باعث می‌شود تا دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام ندهد.
4. چراغ هشداردهنده
هنگامی که چراغ هشداردهنده که بر روی صفحه کیلومترشمار قرار گرفته و عموما هم به شکل یک باتری است، روشن شود و عبارت ALT و GEN را نمایش دهد، نشان‌دهنده خرابی در دینام خودرو است که در بالا به آن اشاره شد.
چراغ باتری‌شکل پشت آمپر به کامپیوتری متصل است که میزان ولتاژ خروجی از دینام خودرو را بررسی می‌کند. اگر ولتاژ خروجی از دینام خودرو از محدوده تعیین شده بالاتر یا پایین‌تر برود، چراغ روی داشبورد روشن می‌شود. هرگاه مقدار ولتاژ به محدوده تعیین شده برسد، چراغ خاموش می‌شود. وقتی خرابی دینام خودرو در مراحل اولیه باشد، چراغ چشمک‌زن است و چند ثانیه روشن و دوباره خاموش می‌شود. گاهی اوقات هم فقط وقتی که لوازم برقی مثل چراغ‌های جلو فعال می‌شوند، روشن می‌شود.
5. خوابیدن باتری
هنگامی‌که دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام ندهد، باتری به‌جای این‌که به صورت یک انبار برای تامین برق خودرو عمل کند، مجبور است تا جریان برق بیشتری را از دینام خودرو بیرون بکشد تا عملکرد ضعیف دینام خودرو را جبران کند. اگر در هنگام چرخاندن سوئیچ صدای تلق تلق به گوشتان می‌رسد، باتری خودرویتان خوابیده است. درواقع اگر دینام خودرو خراب باشد و برق را به باتری نرساند، با پر کردن مداوم باتری خالی شده دردی درمان نمی‌شود. حتی اگر شما از بهترین باتری هم در خودرویتان استفاده کنید؛ بالاخره با فشارهای وارد شده به آن دچار خرابی شده و در اصطلاح باتری می‌خوابد.
6. چراغ‌های کم نور
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اگر دینام خودرو به‌خوبی کار نکند، سایر سیستم‌ها نیز نمی‌توانند به‌درستی فعالیت کنند و اتفاقاتی مانند کم نور شدن یا حتی پر نور شدن چراغ‌ها رخ می‌دهد. بنابراین اگر حین رانندگی متوجه کم نور شدن چراغ‌ها و نور پشت آمپر شدید؛ بهتر است سریعا ادوات الکتریکی نظیر سیستم تهویه و سیستم پخش خودرو را خاموش کرده و باتری و دینام را بررسی کنید، زیرا کم نور شدن چراغ‌ها از رایج‌ترین علائم خرابی دینام است.
در این مقاله با 6 علت خرابی دینام، علت افزایش ولتاژ دینام خودرو و همچنین علت داغ شدن دینام ماشین که نشان می‌دهد آیا دینام خودرو دچار خرابی شده است یا نه آشنا شده‌اید؛ در ادامه مقاله چند راه پیشگیری از خراب شدن دینام خودرو را نام برده‌ایم تا با رعایت نکات بتوانید از خراب شدن دینام خودرو خود جلوگیری کنید.
برای پیشگیری از خرابی دینام خودرو موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
از باتری‌هایی که دارای ظرفیت بیشتری هستند استفاده شود (حداقل ۶۵ آمپر).
درصورتی‌که مدت زمان توقف طولانی است، با فشار دادن پدال گاز، دور موتور را تا حدود ۲۰۰۰ دور در دقیقه به‌صورت متناوب بالا ببرید.
دور فن کولر را حتی‌الامکان در پایین‌ترین درجه آن قرار دهید.
وضعیت شل یا سفت بودن تسمه دینام خودرو را مرتباً چک کنید.
از روشن کردن چراغ‌ها در زمان‌های غیرضروری خودداری کنید.
هرگز در موتورشوئی دینام خودرو را با آب شستشو ندهید.
مقاله فوق از سایت www.hamrah-mechanic.com اقتباس شده است